مواد مغذی خاص، الگوهای غذایی و تغذیه، نقش مفید یا مضری در تعادل هورمونی دارند. الگوهای مختلف دریافت تغذیه، از ناشتا گرفته تا کالری های اضافی، و همچنین غذاهایی با بار گلیسمی بالاتر، بر سطوح گردشی هورمون های مختلف تأثیر می گذارند.
حساسیت هورمونی
عوامل غذایی بر حساسیت سلولی به سیگنال های هورمونی تأثیر می گذارد. به این معنی که میزان پاسخ دهی سلول ها بعد از مصرف یک ماده ی غذایی به پیام هورمون تغییر میکند. به طور خاص، بافت ها و سلول ها بر اساس مواد مغذی خاص، الگوهای غذایی یا تغذیه کلی نسبت به هورمون ها مقاوم تر یا حساس تر می شوند.
درک روابط بالقوه تغذیه با هورمون، از جمله حساسیت سیگنال دهی هورمونی، بخش کلیدی رویکرد پزشکی برای بهبود اختلال عملکرد هورمونی است. هنگامی که چندین هورمون با هم در سطوح نوسانی در یک محیط کار می کنند، با یکدیگر شبکه ای از ارتباط متقابل ایجاد می کنند که در آن بسیاری از عوامل بر تعادل هورمونی تأثیر می گذارند.
تغذیه به روش های مختلف بر حساسیت بافت یا سلول به سیگنال های هورمونی تأثیر می گذارد: از طریق مسیرهای مستقیم یا غیرمستقیم و بر اساس الگوهای غذایی یا مواد مغذی خاص. شناسایی ارتباط بالقوه بین تغذیه و حساسیت سلولی به سیگنال هورمونی، اهرم های دیگری هستند که در مداخله درمانی می توانند به بازگرداندند تعادل به سطوح هورمون ها کمک کنند.
در حالی که درک تأثیر بالقوه تغذیه بر سطوح هورمونی مهم است، اما قطعه پازل دیگری که باید در نظر گرفت تأثیر بالقوه تغذیه بر حساسیت هورمونی است که ما در این مقاله به آن می پردازیم.
هورمون چیست؟
هورمون ها مولکول های سیگنال دهی هستند که در بسیاری از جنبه های سلامتی نقش دارند. غدد خاصی در بدن از جمله غده هیپوفیز، تیروئید، پاراتیروئید و غدد فوق کلیوی، هورمون ها را در خون ترشح می کنند که از آنجا به بافت ها و اندام ها می روند. هورمون ها تقریباً در هر جنبه ای از سلامتی از جمله عملکرد جنسی، رشد و تکامل، خلق و خو، اشتها و متابولیسم نقش اساسی دارند.
به همین دلیل، زمانی که بدن دچار اختلالات هورمونی می شود و هورمونی را بسیار کم یا بیش از حد ترشح می کند، می تواند به طور قابل توجهی بر ابعاد مختلف سلامتی از جمله وزن بدن تأثیر بگذارد.[۱]
تاثیر رژیم غذایی بر هورمون ها
در این میان غذاها و نوشیدنی هایی که به صورت روزانه مصرف می شود، می توانند به طور قابل توجهی بر سلامت کلی بدن، از جمله سلامت هورمونی تأثیر بگذارند.
یکی از شناخته شده ترین هورمون هایی که تحت تاثیر رژیم غذایی قرار می گیرد، انسولین است. وقتی کربوهیدرات می خورید، گلوکز حاصل از این کربوهیدرات ها به جریان خون می رود. این کار پانکراس (لوزالمعده) را تحریک می کند تا انسولین ترشح کند. انسولین به مولکول‌های گلوکز می‌چسبد و آنها را به سلول‌های شما می‌برد، جایی که از آن گلوکزها برای تولید انرژی استفاده می‌شود.[۲]
اگر مقاومت به انسولین دارید، پانکراس شما به طور طبیعی انسولین تولید می کند، اما عضلات، چربی و سلول های کبدی به درستی به آن پاسخ نمی دهند. برای جبران این امر، لوزالمعده انسولین بیشتری تولید می کند تا به گلوکز کمک کند که به سلول های شما برسد.
اما اگر پانکراس نتواند انسولین کافی تولید کند، قند خون اضافی در جریان خون شما جمع می شود. با گذشت زمان، مقاومت به انسولین می تواند منجر به پیش دیابت یا دیابت شود. مطالعات نشان می دهد که رژیم های غذایی سرشار از غذاهای فوق فرآوری شده، شکر اضافه شده و کربوهیدرات های تصفیه شده می تواند به اختلالات هورمونی خصوصا در بحث انسولین، منجر شود.
هورمون گلوکاگون
گلوکاگون یکی دیگر از هورمون های پانکراس است که اثر معکوس انسولین دارد؛ یعنی وقتی برای مدت طولانی غذا نخورید، پانکراس گلوکاگون ترشح می کند و به کبد شما سیگنال می دهد که گلیکوژن ذخیره شده را به گلوکز تبدیل کند. سپس قند در جریان خون ترشح می شود تا زمانی که بدن غذای بیشتری دریافت می کند، به عنوان منبع انرژی عمل کند. این سیستم دقیقِ بازخورد فیزیولوژیکی برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون طراحی شده است.[۳]
هورمون لپتین
لپتین یکی از هورمون های اشتها است که از سلول های چربی واقع در بافت چربی آزاد می شود و غذاهای مختلف ممکن است به طور بالقوه حساسیت لپتین را افزایش یا کاهش دهند. رژیم‌های ضدالتهابی، مانند رژیم مدیترانه‌ای و سایر رژیم‌های غذایی که سرشار از غذاهای گیاهی و چربی‌های سالم هستند، نشان داده‌اند که سطح لپتین را کاهش داده و حساسیت به لپتین را بهبود می‌بخشند..[۴] [۵]
وضعیت سیگنال دهی لپتین در صورتی که لپتین بیش از اندازه تحریک شود، قطع می شود. در نتیجه مقادیر اسیدهای چرب اشباع شده افزایش می یابند؛ این امر باعث ایجاد مقاومت به لپتین می شود. ضمن آنکه کاهش حساسیت بافت به لپتین منجر به چاقی شده و اثر حلقوی ” مقاومت به لپتین ناشی از لپتین” را ایجاد می کند.
[1] https://medlineplus.gov/hormones.html
[2] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2777281/
[3] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23337772/
[4] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12119240/
[5] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31462113/
