شستشو صحیح و ضدعفونی کردن میوه ها و سبزیجات
آلودگي ميوه ها و سبزي ها به ميكروارگانيزم هاي بيماريزا
اگرچه نیاز انسان به غذا امری بدیهی است، اما سالم بودن آن از جنبه های گوناگون اهميت ويژه دارد. ميوه ها و سبزی ها يكي از اجزای مهم در رژیم غذایی سالم هستند كه تامین كننده ویتامین ها، املاح و تركیب های مغذی دیگر می باشند و مصرف بالایی در جهان دارند. استفاده منظم روزانه و كافی از این محصول ها به شكل های گوناگون از جمله به صورت سالادهای آماده، میوه و سبزی در جلوگیری از بروز بیماري های قلبی و برخي انواع سرطان موثرند. طبیعی است كه مانند هر ماده غذایی دیگر، آن ها نیز ممكن است در معرض حمله میكروبها (به ویژه باكتری ها) قرار گرفته و از بین بروند و يا باعث مسمومیت و بيماری انسان گردند.
با توجه به شیوع اسهال در بهار و تابستان در ایران و نگاهي به بيانيه آكادمي علوم آمريكا در سال 2001 كه در آن به مبتلا شدن ميليون ها و مرگ هزاران نفر در اثر مصرف مواد غذایی آلوده اشاره شده و سرانجام گزارش هاي متعدد سازمان بهداشت جهاني، نشان ميدهند كه جوامع در هر سطحي از پيشرفت، در امور بهداشتي كه باشند، باز هم در معرض خطر گرفتار شدن به انواع بيماریهای ناشی از آلودگی مواد غذایی قرار دارند و از اين رو توجه جدی به آن از اهمیت زيادی برخوردار است. با توجه به تغييرهاي شگرف در شيوه زندگي انسانها و روند پرشتاب آن و بروز تغييرهاي گسترده آب و هوايي و زيست محيطي و هزينه هاي بالاي درمان، نگاه و توجه بيشتر و عميق تر به مبحث تقدم پيشگيری بر درمان به طور كامل احساس ميشود و در صورت غفلت مي تواند پيامد های جبران ناپذير به دنبال داشته باشد. میوه و سبزيجات يكي از فسادپذيرترين محصولات كشاورزی هستند . اين محصولات در مزرعه ممكن است باآفت کش ها، مدفوع حيوانات و يا جريان فاضلاب ها و غيره آغشته شود ، لذا به سادگي مي تواند انگل پذير باشند .
علت شیوع اسهال در بهار و تابستان ، نوعی ویروس از دسته "آنترو ویروس"هاست که عمدتا در فصل‌های گرم شایع می‌شوند.این ویروس عمدتا از راه مواد غذایی و آب آلوده انتقال می‌یابد و معمولاً ویروس به طور مستقیم از انسان به انسان منتقل نمی‌شود بلکه در صورتی که فرد مبتلا، دست‌های خود را پس از اجابت مزاج به خوبی نشوید و اقدام به تهیه غذا کند، این ویروس می‌تواند به افراد سالم منتقل شود. برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های گوارشی ناشی از ویروس و جلوگیری از ابتلا به وبا، سبزیجات و میوه‌ها باید به خوبی شسته شوند.
سابقه آلودگي ميوه ها و سبز يها به ميكروارگانيزم ها در ایران
در سال هاي اخير و با وجود پيشرفت هاي شگرفي كه در زمينه فراوري و نگهداري ميوه ها و سبزي ها حاصل شده، هنوز جهان شاهد بروز انواع همه گيري (اپيدمي) برخي بيماري هاي كشنده ناشي از مصرف ميوه و سبزي آلوده در جهان م يباشد. برداشت محصول در زمان مناسب و نگهداري آن در شرايط كنترل شده به محدود كردن رشد ميكروب هاي بيماريزا و عامل فساد كمك مي كند. بنابراين براي توليدكنندگان سبزي آگاهي از شرايطي كه در آن سبز يها و ميوه ها، برداشت، بسته بندي، ترابري شده و يا حتي به فروشمی رسند، داراي اهميت است، زيرا بيش از نيمي از آلودگي هاي با منشا باكتريايي در سبزي ها ديده شده است.
تنظيم دما هر چند ابزار مناسبي براي كنترل باكتري ها است، اما براي برخي ميكروارگانيزم هايي مانند لیستریا كه سرما دوست هستند اگر دما در 4 درجه سلسيوس دقيق تنظيم نشود به رشد خود ادامه مي دهند. اين حالت در بيشتر سبزي ها ديده شده است. در رابطه با منشا آلودگي ها، آب و خاك را بايد دو عامل مهم در نظر گرفت. اگرچه آلودگي به اين دو مورد محدود نشده و شامل موارد ديگري هم خواهد شد. با استفاده از فاضلاب خام جهت آبياري و يا افزودن كودهاي حيواني به منظور تقويت خاك، احتمال آلوده شدن ميوه و سبزي به شدت افزايش مي يابد.
موضوع ياد شده لازم است در ايران نيز به طور جدي تر به آن پرداخته شود. در ايران نيز چند مورد طغيان آلودگي باكتريايي در سالهاي 1348 ،1377 ،1384 و 1387 آن هم به دليل مصرف سبزي هايي كه با آب آلوده آبياري شده بودند، گزارش شده اند.آخرين مورد نيز مربوط به طغيان شيگلا در دو استان اصفهان و چهارمحال بختياري در سال 1394 است كه دليل آن آبياري محصول با فاضلاب اعلام گرديد.
چهار مرحله شستشوی صحیح سبزی و میوه مطابق دستورالعمل وزارت بهداشت ایران
- پاک سازی : ابتدا سبزیجات را به خوبی پاک کنید و و در آب غوطه ور کنید .بعد از گذشت چند دقیقه سبزی ها را از روی آب بیرون کشیده و آبکشی کنید تا مواد زائد و گل و لای آن برطرف شود .
- انگل زدایی : سبزیجات را در یک ظرف متناسب با میزان سبزی ، ریخته و به ازای هر لیتر ۳ تا 1 قطره مایع ظرف شویی معمولی به آن اضافه کرده و ظرف را از آب پر کرده و قدری به هم بزنید تا تمام سبزی در داخل کف آب قرار گیرد . مدت 1 دقیقه سبزی را در کفآب نگه دارید ، سپس سبزی را از روی کفآب جمع آوری کرده و کف آب را تخلیه کنید . ظرف و سبزی را دوباره با آب سالم شست و شو دهید تا تمام انگل ها و باقی مانده ی مایع ظرف شویی از آن ها جدا شوند . (نباید ظرف همراه سبزیجات را در آبکش برگردانید زیرا تخم انگل سنگین است و در ته ظرف قرار میگیرد)
- ضد عفونی : برای ضد عفونی و از بین بردن میکروب ها مقداری پودر پرکلرین 70 در صد را متناسب با ظرف مورد استفاده ، در ظرف پر ازآب ریخته ( به ازای هر ظرف 1 لیتری ، 1 گرم ‹‹ نصف قاشق چای خوری›› پرکلرین 70 در صد )، به طور کامل حل کنید تا محلول ضد عفونی کننده به دست آید ، سپس سبزی انگل زدایی شده را برای مدت 1دقیقه در محلول ضد عفونی کننده ی اخیر قرار دهید تا میکروب های آن کشته شوند توضیح آن که اگر پرکلرین در دسترس نباشد می توانید از هر ماده ی ضد عفونی کننده ی مجاز دیگری که در داروخانه ، سوپر مارکت و یا بقالی ها وجود دارد ، طبق دستورالعمل مصرف آن ، استفاده کنید .
- شست و شو : سبزی ضد عفونی شده را به طور مجدد با آب سالم بشویید تا باقی مانده ی مواد گندزدا از آن جدا شود و سپس مصرف کنید و در زمان شستشوی کلم و کاهو، کلم و کاهو باید برگ برگ شوند و همچنین مدنظر داشته باشید که جهت شستشوی میوه نیز حتما پاکسازی و استفاده از مواد ضدعفونی کننده الزامی است .
توصیه کلی
- جلوگيري از تماس سبزي هاي سالادي و سبزي هايي كه حرارت نمي بيند با مرغ خام و تخم مرغ خام و حتي تخته اي كه روي آن مرغ را خرد مي كنند ضروري است. چون بيشتر مرغها و تخم مرغها به سالمونلا آلوده هستند.
- فراورده هايي مانند خرما داراي بار آلودگي فراوان هستند و لازم است قبل از مصرف، شستشو و ضد عفوني شوند. ادويه ها با همه اثر مثبت خود منبع آلودگي هم بوده و بسياري از آنها و حتي نوع بسته بندي شده آنها نيز داراي آلودگي زياد هستند و به ويژه براي استفاده از آنها در غذاهايي كه حرارت نمي بينند و سرد مصرف مي شوند بايد توجه خاص شود.
- سبزي هايي كه با خاك و آب آلوده و حتي با پساب در تماس هستند، آمادگي آلودگي به ميكروب هاي بيماريزا را دارد و در اين مورد به ويژه به سبزي هاي سالادي كه حرارت نمي بينند بايد توجه بيشتري صورت گيرد.
- لازم است از مصرف سالاد و سبزي هايي كه نسبت به نحوه شستشو و آماده سازی آن ها اطمينان نيست خودداري شود.
