رازهای مقابله با نوروپاتی دیابتی: چگونه اعصاب خود را حفظ کنیم
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
نوروپاتی
- نوروپاتی به معنای آسیب عصبی است و یکی از عوارض شایع دیابت نوع 1 و نوع 2 به شمار می‌رود. شواهد نشان می‌دهند که حدود 26 درصد از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 در زمان تشخیص، دچار درجاتی از آسیب عصبی هستند. رایج‌ترین نوع نوروپاتی دیابتی، پلی نوروپاتی است که بیشتر پاها و انگشتان پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دیگر انواع نوروپاتی کمتر شایع‌اند و در اینجا به آن‌ها پرداخته نمی‌شود[۱].
علائم و نشانه‌ها
- نوروپاتی دیابتی معمولاً با علائمی چون از دست دادن حس یا احساس درد و سوزش در پاها همراه است. این علائم معمولاً ابتدا در انگشتان پا ظاهر شده و در صورت پیشرفت بیماری ممکن است به سمت ساق پا و حتی دست‌ها گسترش یابند. با گذشت زمان، از دست دادن حس درد و دما می‌تواند خطر آسیب‌دیدگی‌های جدی را افزایش دهد.
عوامل خطر
- مهم‌ترین عامل خطر نوروپاتی دیابتی، کنترل ضعیف قند خون در طولانی‌مدت است. عوامل دیگری نیز می‌توانند در بروز این عارضه نقش داشته باشند:
- 1.بیماری‌های قلبی عروقی
- 2.سطوح بالای تری‌گلیسیرید
- 3.شاخص توده بدنی (BMI) بالای 24
- 4.سیگار کشیدن
- 5.فشار خون بالا
کمبودهای تغذیه‌ای و نوروپاتی
برخی کمبودهای ویتامینی و مواد معدنی می‌توانند علائم نوروپاتی دیابتی را تشدید کنند یا احتمال بروز آن را افزایش دهند:
- کمبود ویتامینهای گروه ب بخصوص B12: مصرف طولانی‌مدت متفورمین می‌تواند باعث کاهش سطح این ویتامین شود که یکی از دلایل شایع نوروپاتی محیطی است.
- کمبود ویتامین D: این کمبود با افزایش درد نوروپاتی و التهاب عصبی مرتبط است.
- کمبود ویتامین E: نقش مهمی در محافظت از اعصاب دارد و کمبود آن ممکن است به آسیب عصبی کمک کند.
- کمبود آهن و روی: این کمبودها می‌توانند بازسازی و عملکرد اعصاب را مختل کنند.
- آنتی‌اکسیدان‌ها مانند آلفا لیپوئیک اسید: کمبود این مواد باعث افزایش استرس اکسیداتیو، یکی از عوامل اصلی پیشرفت نوروپاتی دیابتی، می‌شود.
- کورکومین: ترکیب فعال در زردچوبه که خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی دارد. شواهد نشان می‌دهند که کورکومین ممکن است به کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو کمک کند و علائم نوروپاتی دیابتی را کاهش دهد.
- امگا-3: اسیدهای چرب امگا-3 مانند EPA و DHA می‌توانند به کاهش التهاب و بهبود عملکرد عصبی کمک کنند. مطالعات نشان می‌دهند که این ترکیبات ممکن است به کاهش درد و علائم نوروپاتی دیابتی کمک کنند.
- پیریدوکسین (ویتامین B6): کمبود ویتامین B6 می‌تواند باعث بروز نوروپاتی دیابتی شود.
- هشدار:مصرف مواد مغذی باید تحت نظر پزشک و متخصص تغذیه باشد، زیرا دریافت بیش از حد برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند باعث تشدید نوروپاتی دیابتی یا ایجاد مشکلات دیگری در بدن شود. بنابراین، استفاده از مکمل‌ها باید مطابق با نیازهای فردی و بدون مصرف خودسرانه باشد.
عوارض احتمالی
- از دست دادن حس درد یا دما در پاها می‌تواند خطر آسیب را افزایش دهد. جراحات کوچک، مانند تاول یا خراش، در صورت عدم توجه می‌توانند به زخم‌های جدی تبدیل شوند. این زخم‌ها در موارد شدید ممکن است نیاز به قطع عضو داشته باشند.
تشخیص نوروپاتی دیابتی
- نوروپاتی دیابتی بر اساس تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی پاها تشخیص داده می‌شود. در طول یک معاینه، ممکن است نشانه‌هایی از آسیب عصبی وجود داشته باشد، از جمله:
- 1. از دست دادن توانایی حس کردن ارتعاش و حرکت در انگشتان پا یا پاها (مثلاً زمانی که انگشت پا بالا یا پایین می‌شود)
- 2. از دست دادن توانایی حس کردن درد، لمس ملایم و دما در انگشتان پا یا پاها
- 3. از دست دادن یا کاهش رفلکس تاندون آشیل
آزمایش‌های گسترده‌تر، از جمله مطالعات هدایت عصبی، بیوپسی عصب، یا آزمایش‌های تصویربرداری (مانند اشعه ایکس یا سی تی اسکن)، معمولاً برای تشخیص نوروپاتی دیابتی لازم نیستند.
درمان نوروپاتی دیابتی
اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما راهکارهایی برای کاهش علائم و پیشگیری از عوارض ارائه شده است:
- کنترل قند خون: بهبود سطح گلوکز خون می‌تواند به کاهش علائم درد و سوزش کمک کند.
- تغییرات سبک زندگی: رژیم غذایی سالم و ورزش منظم از مهم‌ترین عوامل در مدیریت نوروپاتی هستند. رژیمی غنی از مواد مغذی، چربی های خوب و سرشار از غلات کامل، سبزیجات و گوشت‌های کم‌چرب توصیه می‌شود. فعالیت بدنی شامل حداقل 150 دقیقه ورزش هوازی در هفته و تمرینات قدرتی حداقل دو روز در هفته ضروری است.
- مراقبت از پاها: افراد مبتلا باید روزانه پاهای خود را بررسی کرده و تغییرات پوستی نظیر ترک‌ها یا زخم‌ها را شناسایی کنند. همچنین، معاینه سالانه پاها توسط پزشک توصیه می‌شود.
- مدیریت درد: برای کنترل درد ناشی از نوروپاتی، داروهایی مانند دولوکستین و پره‌گابالین، که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید شده‌اند، تجویز می‌شوند. داروهای دیگری نظیر آمی‌تریپتیلین و گاباپنتین نیز ممکن است مفید باشند.
مکمل‌ها
- مصرف مکمل‌هایی نظیر آلفا لیپوئیک اسید، کورکومین، امگا-3 و پیریدوکسین ممکن است برای کاهش درد و علائم نوروپاتی دیابتی مفید باشد. با این حال، مصرف هرگونه مکمل باید حتماً تحت نظر متخصص تغذیه یا پزشک انجام شود تا از ایمنی و اثربخشی آن اطمینان حاصل شود.
نتیجه‌گیری
نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض جدی دیابت است که می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. کنترل مناسب قند خون، رعایت سبک زندگی سالم، مصرف مکمل‌ها تحت نظر متخصص و مراقبت منظم از پاها می‌تواند به پیشگیری از این بیماری و کاهش علائم آن کمک کند. مراجعه به پزشک متخصص و پیگیری درمان‌های تجویزی برای مدیریت موثر این عارضه ضروری است.
