تغذیه نقش بسیار مهمی در حفظ تعادل هورمونی و بهبود سیگنال‌دهی هورمونی بدن ایفا می‌کند. بدن انسان بیش از 50 هورمون تولید می‌کند که فرآیندهای حیاتی زندگی را هماهنگ می‌کنند. این هورمون‌ها مسئول مواردی همچون چرخه خواب و بیداری، متابولیسم و سلامت باروری هستند. در صورت بروز عدم تعادل هورمونی، بیماری‌هایی مانند دیابت، چاقی و مشکلات تیروئیدی ممکن است پدید آیند.

اینکرتین و سیگنال‌دهی لاغری

اینکرتین‌ها، هورمون‌هایی هستند که از روده ترشح می‌شوند و نقش مهمی در تنظیم ترشح انسولین و کنترل قند خون دارند. این هورمون‌ها از طریق ارسال سیگنال به لوزالمعده به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش قند خون کمک می‌کنند. عملکرد صحیح اینکرتین‌ها می‌تواند به بهبود متابولیسم بدن کمک کند.

در تغذیه مناسب، مصرف منابع غذایی غنی از فیبر و پروتئین می‌تواند به بهبود عملکرد اینکرتین‌ها و تنظیم متابولیسم کمک کند.

مسیرهای سیگنالی هورمونی

مسیرهای سیگنالی هورمونی شامل ارتباط‌هایی است که هورمون‌ها از طریق آنها فرآیندهای بدن را تنظیم می‌کنند. یکی از این مسیرها، محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تیروئید است که نقش مهمی در تنظیم متابولیسم و سطح انرژی بدن دارد. تغذیه مناسب شامل چربی‌های سالم و منابع پروتئینی می‌تواند به تقویت این مسیرها کمک کند.

علاوه بر آن، محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-غدد فوق‌کلیوی  نیز یکی دیگر از مسیرهای حیاتی است که نقش مهمی در تنظیم پاسخ‌های بدن به استرس، سیستم ایمنی، و تعادل هورمون‌های استرس مانند کورتیزول دارد. استرس طولانی‌مدت یا تغذیه ناسالم می‌تواند این محور را مختل کند و منجر به تولید بیش از حد کورتیزول شود که خود به مشکلات هورمونی دیگری مانند افزایش وزن یا تشدید علائم PCOS منجر می‌شود. تغذیه مناسب و مدیریت استرس می‌تواند به تنظیم این محور و بهبود تعادل کورتیزول کمک کند.

ارتباط تغذیه و استروژن

سطوح استروژن در بدن که به طور عمده توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود، تحت تأثیر عوامل تغذیه‌ای قرار دارد. افزایش مصرف مواد غذایی فرآوری‌شده و چربی‌های ترانس می‌تواند تولید بیش از حد استروژن را تحریک کند که ممکن است به مشکلاتی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و سایر اختلالات هورمونی منجر شود. تنظیم تغذیه می‌تواند به کنترل تولید استروژن و بهبود علائم مرتبط با این نوع اختلالات کمک کند.
جهت مشاوره رایگان درمان تنبلی تخمدان با متخصصین کتونیا همراه شوید.

تنظیم سیگنال‌های انسولین از طریق تغذیه

انسولین یکی از هورمون‌های کلیدی در تنظیم سطح قند خون و متابولیسم بدن است. مصرف مواد غذایی با شاخص و بار  گلایسمیک پایین مانند سبزیجات و پروتئین‌ها  می‌تواند به تنظیم سطح انسولین و بهبود حساسیت بدن به این هورمون کمک کند؛ حتی در صورت استفاده مبتلایان به دیابت نوع یک سبب پایدار شدن قندخون و عدم نیاز به دوزهای بالاتر می شود. مقاومت به انسولین، که یکی از عوامل اصلی در ایجاد مشکلات هورمونی مانند PCOS است، تحت تأثیر رژیم غذایی قرار دارد و اصلاح الگوهای تغذیه‌ای می‌تواند در کاهش این مقاومت مؤثر باشد.

رژیم فستینگ و تنظیم هورمون‌ها

فستینگ متناوب می‌تواند به تنظیم هورمون‌هایی مانند انسولین، لپتین و کورتیزول کمک کند. به‌ویژه در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، این نوع روزه‌داری ممکن است به بهبود حساسیت به انسولین کمک کرده و علائم مرتبط با هورمون‌های نامتعادل را کاهش دهد. در نتیجه، کاهش وزن و بهبود الگوهای قاعدگی نیز ممکن است اتفاق بیفتد.
در رابطه با رژیم فستینگ بیشتر بدانید.

البته فستینگ نباید بدون مشاوره با متخصص به کار گرفته شود، زیرا تأثیرات آن بر هورمون‌ها ممکن است بسته به شرایط خاص بدنی متفاوت باشد.

پزشکی فانکشنال و رویکرد جامع به مشکلات هورمونی

در پزشکی فانکشنال، تعادل هورمونی از طریق تحلیل جامع وضعیت بدن و استفاده از رویکردهای غیرتهاجمی مانند اصلاح سبک زندگی و تغذیه بهبود می‌یابد. این روش با در نظر گرفتن روابط پیچیده بین محورهای هورمونی و سایر سیستم‌های بدن، به دنبال بهینه‌سازی فرآیندهای هورمونی است. برخلاف روش‌های سنتی که بیشتر بر درمان علائم تمرکز دارند، پزشکی فانکشنال سعی دارد با اصلاح عوامل محیطی و سبک زندگی، مانند تغذیه و کاهش استرس، از بروز مشکلات هورمونی جلوگیری کند و عملکرد طبیعی بدن را بازگرداند.

 پلتفرم سبک زندگی کتونیا به عنوان پیشرو در پزشکی فانکشنال در بستر دیجیتال، با ارائه راهکارهای شخصی‌سازی‌شده به افراد کمک می‌کند تا به بهبود سلامت هورمونی و دستیابی به

سبک زندگی بهینه دست یابند.

الگوهای غذایی اصولا بر حساسیت بافت به برخی از هورمون ها تأثیر می گذارند. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که با رژیم های غذایی با الگوی غربی که شامل مقادیر بیشتری از کربوهیدرات‌های تصفیه شده و چربی‌های اشباع شده هستند و در مقابل شامل مقادیر کمتری از فیبر هستند، ترشح کورتیزول کاهش می یابد.  در نتیجه پیشنهاد شده است که با توجه به تاثیرات الگوی غذایی بر سیگنال دهی هورمونی، ترکیب رژیم غذایی باید طوری چیده شود که بر پاسخگویی سلول های بتا پانکراس و متعاقب آن حساسیت به انسولین تأثیر مثبت بگذارد.

تأثیرات مستقیم بر حساسیت سیگنال دهی

در یک کارآزمایی بالینی در سال ۲۰۲۱، بخشی از ۳۲ بیمار چاقی که در لیست انتظار برای جراحی کاهش وزن قرار داشتند، به صورت تصادفی در یک گروه رژیم غذایی کم کالری (۳۰ درصد کربوهیدرات، ۳۰ درصد پروتئین، ۴۰ درصد چربی) یا یک گروه رژیم مدیترانه ای (۵۵ درصد کربوهیدرات، ۱۵٪ پروتئین، ۳۰٪ چربی) قرار گرفتند. محققان پس از چهار هفته درمان بعلاوه دو جلسه مشاوره غذایی رفتاری، دریافتند که هرچند این رژیم‌ها بر گلوکز پلاسمای ناشتا تأثیری نگذاشتند، اما هر دو رویکرد رژیم غذایی، به صورت مشابه، در بهبود مقاومت به انسولین و افزایش حساسیت گلوکز سلول‌های بتا مؤثر بودند.[]

در مقابل، رژیم های غذایی سرشار از قند افزوده – به ویژه نوشیدنی های شیرین شده با قند – با مقاومت به انسولین و افزایش سطح لپتین مرتبط است.

همچنین رژیم های غذایی سرشار از غذاهای فرآوری شده و شکر افزوده، ممکن است سطح هورمون های گرسنگی مانند NPY  را افزایش داده و اثر هورمون های سیری مانند CCK را کاهش دهند که این اثرات، باعث پرخوری و افزایش وزن می شود.

علاوه بر اینکه اینگونه رژیم های غذایی سرشار از مواد بسیار فرآوری شده، بدن را در معرض مواد شیمیایی مختل کننده غدد درون ریز، مانند فتالات ها، قرار می دهد. نشان داده شده است که این مواد شیمیایی هورمون‌هایی را تغییر می‌دهند که اشتها، سیری، و ترجیحات غذایی را تنظیم می‌کنند و همچنین باعث مقاومت به انسولین می‌شوند که نتیجتا همه این‌ها ممکن است بر افزایش وزن تأثیر بگذارند.

مطالعات بسیاری تایید میکنند که رژیم غذایی می تواند بر هورمون هایی که بر افزایش وزن تأثیر می گذارند، تأثیر بگذارد. پس به طور کلی، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل، غنی از غذاهای کامل، و عاری از غذاهای کم فرآوری و فوق فرآوری شده و قند افزوده شده، برای سلامت کلی بدن از جمله سلامت هورمونی بهترین است.

تأثیرات غیرمستقیم بر حساسیت سیگنال دهی

حساسیت سلولی به سیگنال های هورمونی ممکن است تحت تأثیر وضعیت فیزیولوژیکی بیمار از جمله التهاب سیستماتیک، مقدار چربی احشایی، حضور در کدام مرحله زندگی، و سطح عدم تحمل گلوکز قرار گیرد.

از آنجایی که بخشی از عوامل بالا تحت تاثیر تغذیه قرار دارند، پس تغذیه به طور غیرمستقیم نیز بر حساسیت سیگنال دهی هورمونی تأثیر دارد. به عنوان مثال، مصرف بیش از حد مواد مغذی، مانند چربی زیاد در رژیم غذایی، ممکن است منجر به افزایش گونه‌های اکسیژن فعال تولید شده توسط میتوکندری (ROS) شود که این افزایش به طور بالقوه منجر به اختلال در حساسیت به انسولین می شود

در مثالی دیگر، الگوهای غذایی به طور بالقوه بر حساسیت و سطوح لپتین تأثیر بگذارد. هرگونه کاهش در سیگنال دهی لپتین ممکن است در نهایت بر ترشح هورمون تیروئید تأثیر بگذارد، هرچند رابطه دقیق تنظیمی هنوز مشخص نیست اما به هرصورت نمی توان نقش سیگنال های تغذیه ای مانند لپتین را در تعدیل هورمون های تیروئید نادیده گرفت.

---

[1] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20934852/

[2] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27422503/

[3] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6568019/

[4] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34959931/

[5] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33919503/

[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5708308/

[7] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24828025/

 

[9] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27934644/

[10] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32597932/

[11] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK278931/

[12] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5108568/

[13] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6728187/

[14] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5359373/

[15] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25048886/

[16] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26942597/

[17] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7326440/

[18] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30734259/

[19] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6557583/

[20] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12466357/

[21] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3190402/

[22] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4261703/

[23] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4044302/

[24] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33919503/

[25] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12466357/

[26] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28255980/

[27] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6696777/