انسولین هورمونی است که در پانکراس (لوزالمعده) ساخته می شود؛ غده ای که در پشت معده قرار دارد. انسولین به بدن اجازه می دهد تا از گلوکز موجود در خوراکی و نوشیدنی ها برای انرژی استفاده کند، این ماده نوعی قند است که در بسیاری از کربوهیدرات ها یافت می شود.
نقش انسولین در مدیریت قند خون
- بعد از یک وعده غذایی یا میان وعده، کربوهیدرات ها در دستگاه گوارش شما تجزیه شده و به گلوکز تبدیل می شوند .
- گلوکز تجزیه شده از طریق پوشش روده کوچک به جریان خون جذب می شود.
- هنگامی که گلوکز وارد جریان خون می شود، انسولین به سلول های بدن سیگنال می دهد تا قند را جذب کرده و از آن برای انرژی استفاده کنند.
مقاومت به انسولین
اگرچه انسولین بیشتر در مدیریت قند خون نقش دارد، اما بر متابولیسم پروتئین نیز تأثیر می گذارد. هنگامی که یک وعده غذایی حاوی کربوهیدرات می خورید، میزان قند خون در جریان خون شما افزایش می یابد. سلول های پانکراس (لوزالمعده) این افزایش را حس می کنند و انسولین را در خون شما آزاد می کنند. سپس انسولین در اطراف جریان خون شما حرکت می کند و به سلول های شما می گوید که قند را از خون جمع آوری کنند. این فرآیند منجر به کاهش سطح قند خون می شود. باید توجه داشت که قند خون بالا می تواند اثرات سمی داشته باشد و در صورت عدم درمان منجر به آسیب شدید می شود و به طور بالقوه منجر به مرگ شود.
با این حال، سلول ها گاهی اوقات پاسخ صحیح به انسولین را متوقف می کنند؛ این پدیده، مقاومت به انسولین نامیده می شود. در این شرایط، پانکراس شما حتی انسولین بیشتری تولید می کند تا سطح قند خون شما را کاهش دهد که در نهایت منجر به افزایش سطح انسولین در خون شما می شود که اصطلاحا هیپرانسولینمی نامیده می شود.
متاسفانه با گذشت زمان، سلول های بدن ممکن است به طور فزاینده ای نسبت به انسولین مقاوم شوند و در نتیجه سطح انسولین و قند خون همزمان افزایش یابد. تولید بیشتر انسولین به معنای فعالیت شدیدتر پانکراس است که در نهایت، باعث آسیب پانکراس و منجر به کاهش تولید انسولین می شود.
در پزشکی، پس از اینکه سطح قند خون از یک آستانه خاص فراتر رفت، اصولا دیابت نوع ۲ تشخیص داده می شود. مقاومت به انسولین علت اصلی این بیماری شایع است که حدود ۹ درصد از مردم در سرتاسر جهان را مبتلا می کند[۱]
چه چیزی باعث مقاومت به انسولین می شود؟
عوامل زیادی در ایجاد مقاومت به انسولین نقش دارند؛ یکی از مهم ترین آنها افزایش سطح چربی در خون است. مطالعات متعدد نشان میدهد که مقادیر بالای اسیدهای چرب آزاد در خون باعث میشود سلولها به درستی به انسولین پاسخ ندهند.[۲].[۳][۴][۵][۶][۷]
علت اصلی افزایش اسیدهای چرب آزاد، خوردن کالری زیاد و تحمیل چربی اضافی بر بدن است. در واقع، پرخوری، افزایش وزن و چاقی همگی با مقاومت به انسولین ارتباط مستقیم دارند.[۸][۹][۱۰][۱۱]
چربی احشایی، چربی خطرناک شکمی که در اطراف اندامهای داخلی انباشته میشود، ممکن است بسیاری از اسیدهای چرب آزاد و همچنین هورمونهای التهابی را که مقاومت به انسولین را تحریک میکنند، در خون آزاد کند.[۱۲][۱۳]
اگرچه این وضعیت در بین افرادی که اضافه وزن دارند شایع تر است، اما افراد با وزن کم یا طبیعی نیز به دلایل ژنتیکی مستعد ابتلا هستند.[۱۴]
سایر علل بالقوه مقاومت به انسولین عبارتند از:
فروکتوز: مصرف زیاد فروکتوز با مقاومت به انسولین در موشها و انسانها مرتبط است.[۱۵][۱۶][۱۷]
التهاب: افزایش استرس اکسیداتیو و التهاب در بدن شما ممکن است منجر به این وضعیت شود. [۱۸][۱۹]
عدم تحرک: فعالیت بدنی حساسیت به انسولین را افزایش می دهد، در حالی که عدم تحرک باعث مقاومت به انسولین می شود.[۲۰][۲۱]
میکروبیوم روده: شواهد نشان می دهد که اختلال در محیط باکتریایی در روده می تواند باعث التهاب شود. این التهاب مقاومت به انسولین و سایر مشکلات متابولیک را تشدید می کند.[۲۲]
علاوه بر این، عوامل ژنتیکی و اجتماعی مختلف ممکن است در این امر دخیل باشند. سیاهپوستان، اسپانیاییتبارها و آسیاییها در معرض خطر بالای ابتلا هستند .[۲۳][۲۴][۲۵]
مقاومت در مقابل حساسیت به انسولین
مقاومت به انسولین و حساسیت به انسولین دو روی یک سکه هستند. اگر مقاومت به انسولین دارید، حساسیت به انسولین کم دارید. برعکس، اگر به انسولین حساس هستید، مقاومت به انسولین پایینی دارید. در حالی که مقاومت به انسولین برای سلامتی شما مضر است، حساسیت به انسولین مفید است.
چطور بفهمید که آیا مقاوم به انسولین هستید یا خیر؟
پزشک شما می تواند از چندین روش برای تعیین اینکه آیا شما به انسولین مقاوم هستید یا خیر استفاده کند. به عنوان مثال، سطح بالای انسولین ناشتا شاخصی قوی برای این وضعیت است. یک آزمایش نسبتا دقیق به نام HOMA-IR مقاومت به انسولین را از سطح قند خون و انسولین شما تخمین می زند. همچنین راههای دیگری برای اندازهگیری مستقیمتر کنترل قند خون وجود دارد، مانند آزمایش تحمل گلوکز خوراکی که چند ساعت طول میکشد.
خطر مقاومت به انسولین در صورت داشتن وزن اضافی یا چاقی، به خصوص اگر مقدار زیادی چربی شکم دارید، به شدت افزایش می یابد. بیماری پوستی ِ آکانتوسییس نیگریکانس ( acanthosis nigricans ) که شامل لکه های تیره روی پوست می شود نیز می تواند نشان دهنده مقاومت به انسولین باشد. داشتن سطوح پایین کلسترول HDL و تری گلیسیرید خون بالا دو نشانگر دیگری هستند که به شدت با این وضعیت مرتبط هستند.[۲۶]
[1] https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/diabetes
[2] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12006582/
[3] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15919784/
[4] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1046/j.1365-2362.32.s3.3.x
[5] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8690174/
[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1971250/
[7] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8690174/
[8] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20547978/
[9] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2707514/
[10] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18171910/
[11] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12588201/
[12] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1038/oby.2006.277
[13] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1467-789X.2012.01035.x
[14] https://www.healthline.com/nutrition/insulin-and-insulin-resistance#insulin-resistance
[15] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15723702/
[16] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22190023/
[17] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19381015/
[18] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4516838/
[19] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19794059/
[20] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2551669/
[21] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23351329/
[22] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3705322/
[23] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8633616/
[24] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23704681/